Gecekondulaşma ve Çarpık Kentleşme Sorunsalının Türk Tiyatrosundaki Yansımaları

ÖZET

GECEKONDULAŞMA VE ÇARPIK KENTLEŞME SORUNSALININ TÜRK
TİYATROSUNDAKİ YANSIMALARI
Gizem Taştan
Bu çalışmada, Türk tiyatrosunda 1940-1980 yılları arasında yazılmış olan tiyatro
metinlerinde, kentleşme sorunsalı ekseninde açığa çıkan gecekondulaşma ve çarpık
kentleşme olguları irdelenecektir. Belirlenen tarih aralığında, siyasi olarak stratejik önem
taşıyan olayların da ışığında, Türkiye'de gerçekleşen kentleşme sürecinin ortaya çıkardığı
aksaklıklar, köyden kente göçün yarattığı kültürel sorunlar, kentlerdeki değişimin aile,
mahalle, komşuluk gibi toplumsal ilişki modellerine ve bireylere yansımaları tiyatro
metinlerinde aranacaktır. Söz konusu kentleşme süreci, Türk tiyatrosunun tarihsel gelişim
çizgisi içerisinde değerlendirilirken, Türkiye'de ve dünyada kent ve kent sorunları ile ilgili
sosyolojik bulgular aracılığıyla tiyatromuzdaki gecekondu ve çarpık yapılaşma sunumları
çözümlenecektir. Tiyatromuza kent problemleri ekseninde yaklaştığımızda, kimlik, göç,
yabancılaşma, aile, mahalle, cemaat, komşuluk, yoksulluk gibi bir takım olgularla
karşılaşmaktayız. Bu olgular yerel düzlemde, gerek Türk kültürünün geleneksel değerleri
üzerinden gerekse köy ve kent olgularının toplumsal yapıları üzerinden bir takım
çözümlemelere olanak tanımaktadır. Özellikle, hem köy hem de kent kültürünün özelliklerini
taşıması bakımından, yarı kentli yarı köylü olarak nitelendirilen gecekondu toplumları, bu
anlamda geçişken ve çok kültürlü yapılar olarak kabul edilmişlerdir. Bu haliyle
gecekondu yaşamında belirgin bir sorunsal olarak görülen kimlik meselesi, bazı tiyatro
metinlerinde bir çatışma unsuru olarak ele alınmıştır. Çalışmamızın kent ve köy
toplumlarının sosyolojik yapılarını incelediğimiz kısmından yaptığımız çıkarımlar ışığında,
tiyatro metinlerindeki söz konusu kimlik çatışmalarını, kavramsal zeminde tartışacağız.
Tarihsel çizgide temel sorunsalımız üzerinden irdelediğimiz oyunlar sırası ile Köşebaşı,
Fazilet Eczanesi, Keşanlı Ali Destanı, Çil Horoz, Fadik Kız, Kördövüşü ve Yollar Tükendi
oyunları olacaktır. Her biri kent olgusu içerisinde farklı bir kavramsal çerçeve sunan bu
oyunlar çalışmamızın son bölümünde sırası ile çözümlenecektir.