[Yeni üye olduysanız üye onayınızı bekleyiniz ya da üye olmak için TIKLAYINIZ.]
Yazdırılabilir Görünüm
[Yeni üye olduysanız üye onayınızı bekleyiniz ya da üye olmak için TIKLAYINIZ.]
ÖZET
ORHAN VELİ KANIK'IN ÖYKÜLERİNİN SÖZ VARLIĞI AÇISIN-
DAN İNCELENMESİ
AYŞEGÜL SEKMAN
Cumhuriyet Devri Türk edebiyatının ve Garip akımının önemli isimlerinden
olan Orhan Veli, şiirlerinin dışında kaleme aldığı öykülerle düzyazı türündeki başarı-
sını ortaya koymuştur. Biri serbest çeviri olmak üzere toplamda yedi öyküsü bulunan
Orhan Veli, şiirlerindeki ironiyi öykülerine de aktarır. Öykülerinde sıradan insanın ha-
yatından kesitler sunarak okuru önemsiz görünen, durup düşünmeye değer bulunma-
yan anlar ve olaylar üzerinde düşünmeye sevk eder. Hayatın bir kesiti, günün bir anı,
sıradan insanın ihtiyaçları, balıkçılar ve deniz insanlarının yaşamı onun öykülerinin
temasını oluşturur. Öykülerinde sözcükler yoluyla okurun zihin dünyasına nüfuz eder.
Bu çalışmada Orhan Veli'nin sanat anlayışı, hayata, insana ve topluma bakış
açısı ile söz varlığı arasındaki bağ incelenmiştir. Öykülerinde yer alan söz varlığı öge-
leri ayrıntılı bir şekilde irdelenerek cümlenin en küçük birimi olan sözcükten sözcük
gruplarına doğru bir inceleme yapılmıştır.
Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Orhan Veliâ'nin hayatı,
eserleri ve incelenen öyküleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Türkçenin söz
varlığı ve kelime grupları kaynak tarama yöntemiyle ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
Üçüncü bölümde Orhan Veli'nin öykülerinin söz varlığı analizi yapılarak her bir öy-
küde yer alan sözcükler, cümle içerisinde kullanıldıkları bağlamdan hareketle görev-
lerine göre fişleme yöntemiyle tasnif edilmiştir. İkileme, deyim, kalıp sözler (ilişki
sözleri) gibi bir toplumun maddi ve manevi değerlerini, örf- âdetlerini, bireyler arasın-
daki ilişkilerini yansıtan söz varlığı ögeleri tanık cümlelerle örneklendirilmiştir. Söz
varlığı ögeleri, öykülerde ne kadar kullanıldığını ifade eden kullanım sıklıkları ve mev-
cut sözcükler içerisindeki oranları hesaba katılarak sayısal verilerle yorumlanmıştır.
Kelime grupları ise her bir grup ayrı şekilde kategorize edilerek tanık cümlelerle ve
oransal dağılımı gösteren şekillerle ifade edilmiştir.
Orhan Veli'nin hacimli olmayan öykülerinde söz varlığına dair zengin bilgiler
elde edilmiştir. Bu öykülerde belirli sözcüklerin sıklıkla tekrarlanması, kalıp sözler,
ikilemeler ve deyimlerin ustalıkla kullanılması, sözcük gruplarının zenginliği onun söz
varlığına sunduğu katkıyı gözler önüne serer.