Orhan Veli Şiirinde Özne Ve Varoluş Sorunsalı

ÖZET

ULUS, Gökçe. Orhan Veli Şiirinde Özne ve Varoluş Sorunsalı, Doktora Tezi, Ankara,
2019.
Orhan Veli Kanık; Cumhuriyet sonrası Türk Edebiyatı'na modernist bir açılım
getirmiştir. Geleneksel şiir algısını yıktığı bilinen şairin, özne ve varoluş sorunsalını
anlamak için şiirlerine felsefi yaklaşım ve psikanalitik çözümleme yöntemiyle
bakılmıştır. Giriş bölümünde hayatı, sanat anlayışı ve eserleri hakkında bir önbilgi
verildikten sonra birinci bölümde şiirlerindeki metafor kullanımı üzerinden yapılacak
psikanalitik incelemenin sınırları çizilmiştir. Özne kuruluşunda yaşanan varoluşsal
sorunsalların tespit edilebilmesi için şiirsel söylem ifadesinin sınırları ikinci bölümde
çizilmiştir. İncelemeler kısmında Hegel, Marx, Freud ve Lacan'ın yaklaşımlarıyla,
şiirlerin bilinç ve bilinçdışı boyutları öne çıkarılmıştır. Dördüncü bölümde modern
düşüncenin kurucularından Hegel'in diyalektik yaklaşımı; insan, doğa, özbilinç
noktalarından şiirlere yöneltilmiştir. Bu şiirlerde gerçek, oluş, özgürlük yansımalarına
ve Efendi-köle diyalektiğinin görülme biçimlerine yer verilmiştir. Orhan Veli şiirinin
toplumsal zeminde bireye bakışını anlayabilmek için ikinci bölümde aidiyet ve emek
kavramları kullanılarak Marksist eleştiri yaklaşımı esas alınmıştır. Şiirlerde bulunan
sınıfsal yaklaşımlar, sınıflar arası mücadeleler, ücretli emek ve mülkiyete bakış, emeğe
yabancılaşma ele alınmıştır. Beşinci bölümde Freud'un yol göstericiliğinde, şiirlerin bir
rüya metni gibi ele alınmasıyla bilinçaltının şiirlere etkisi incelenmiştir. Şairin duygu
durumlarının altında yatan sebepler metaforlar üzerinden bulunmaya, varoluşsal
sancılarının temeline inilmeye çalışılmıştır. Altıncı bölümde ise Lacan'ın bilinçdışında
yer alan evreler ve metaforların Orhan Veli şiirindeki yansımalarına bakılmıştır.
Özellikle (Lacan'ın tabiriyle) bildiği varsayılan özne, ayna evresi, babanın adı, arzu
nesnelerinin şiirlerde metaforik bir söylemle kullanılmış olması tezi sonuca vardırmış;
bireyin özne ve varoluş sorunsallarının felsefî ve psikolojik temelleri belirlenmiştir.