Arthur C. Clarke'dan 2001: A Space Odyssey Günlüğü
Stanley Kubrick'in Akademi Ödüllü filminin başından sonuna kadar tüm detayları Arthur C. Clarke’ın kaleminden 2001: A Space Odyssey Günlüğü'nde!
Stanley Kubrick'in 1968 yapımı Akademi ödüllü bilimkurgu filmi 2001: A Space Odyssey, tüm zamanların en iyi filmlerinden biri olarak kabul edilir. Filmin ortaya çıkış süreci ise bir hayli enteresan. Kubrick, bir bilimkurgu filmi çekmek ister ve bu doğrultuda İngiliz bilimkurgu yazarı Arthur C. Clarke'tan uzun metraja uyarlayabileceği, uzay keşfi hakkında bir roman yazmasını ister. Clarke ise Kubrick'e The Sentinel adlı kısa öyküsünü önerir. Böylece efsanevi filmin temeli atılmış olur. Ancak eşsiz bir kimyaya sahip iki parlak zihnin ve hayal gücünün bir araya gelmesiyle ortaya çıkarılan senaryo pek çok farklı şekle evrilir. Zira Clarke ve Kubrick gibi iki ustanın ellerinden çıkan bu metin, defalarca değişikliğe uğramak zorunda kalır.
2001: A Space Odyssey Günlüğü: The Lost Worlds of 2001
Senaryo yazım sürecinde Arthur C. Clarke bir yandan da The Lost Worlds of 2001 adıyla filme paralel bir roman yazmaya koyulur ve filmin gösteriminden kısa bir süre sonra roman yayımlanır. Kitap Clarke'ın senaryo ve prodüksiyon meseleleri hakkında aldığı sahne arkası notlarından oluşuyor. Ne yazık ki şu anda kitabın basılı hali mevcut değil.
"Çeşitli başlangıçlar ve 12 saatlik konuşma maratonlarının ardından" 1964 Mayısının başları itibariyle Stanley ile The Sentinel'ın iyi bir kaynak olacağı konusunda anlaştık. Ama bu bizim için ilkti ve mükemmel bir şekilde yapılacak olmasına rağmen böyle bir fikre odaklanmak oldukça zordu benim için.
Bu şablona uyabilecek uygun bir şey bulmak için kısa hikâyelerimden oluşan arşivime döndüm ve beş tanesini seçtim: "Breaking Strain", "Out of the Cradle, Endlessly Orbiting", "Who's There?", "Into the Comet" ve "Before Eden." Takvimler 28 Mayıs 1964'ü gösterdiğinde hepsini Stanley'ye satmış ve proje için anlaşma imzalamıştım.
İlk programımız gülünç derecede iyimserdi: 12 hafta senaryo yazımı, 2 hafta tartışma, 4 hafta düzeltme, 4 hafta sonlandırma, 20 hafta görsel, sanat çalışmaları, 20 hafta çekim, 20 hafta kesme, düzenleme. Toplamda 82 hafta. Filmin çıkışından önceki 12 haftayı da ekleyince neredeyse 2 yıllık bir süreç. Çok stresliydim bu zaman zarfında. Ancak ikimiz de projenin 4 yıl süreceğini tahmin edemedik.
1964'ün geri kalanını beyin fırtınası yaparak geçirdik. Yeni fikirler geliştirirken orijinal metin yavaş yavaş değişmeye başladı. The Sentinel ile sadece açılış yapıldı ve birer birer diğer beş kısa öykü de çıkarıldı. Bir yıl sonra hem ihtiyacı olmayan bir şey için Stanley'ye ödeme yaptırtmanın adil olmadığına hem de bu hikâyelerin bir gün iyi birer filme dönüşebileceğine karar verdiğim için tüm öyküleri Stanley'den geri satın aldım.
Stanley projenin başlığını basına Journey Beyond the Stars olarak duyurmayı planladı. Çünkü filmin içerisinde pek çok bilimkurgu içerikli seyahatler ve yolculuklar vardı. Bu isimden hiçbir zaman hoşlanmadım. Universe, Tunnel to the Stars ve Planetfall da seçeneklerimiz arasında olan diğer isimlerdi. Ancak filmin çekimlerine başladıktan on bir hafta sonra dahi filmin isminin ne olacağı konusunda karar verememiştik. Sonunda Stanley, 2001: A Space Odyssey'de karar kıldı. Hatırladığım kadarıyla da bu isim tamamen onun fikriydi. Yoğun bir çalışma temposuna rağmen tüm çalışma boyunca detaylı günlük tuttum.
28 Mayıs 1964
Stanley'ye "onların" gizli bir hastalık gibi organik yaşama ait olan makineler olabileceğini önerdim. Stanley bunun hoş olduğunu ve elimizde bir şeyler varmış gibi hissettirdiğini düşünüyor.
31 Mayıs
Kullanmayacağımız komik bir fikir. İrlandalı polislerle çevrili 5. Cadde'nin aşağısında araba süren 17 uzaylı, hiçbir özelliği olmayan siyah piramitler.
20 Haziran
Açılış bölümü View from the Year 2000 bitti ve robot sahnelerine başladık.
1 Temmuz
İnsan ve Uzay'ı tamamlayan Zaman/Yaşam üzerinde çalışmamızın son günü. Hotel Chelsea'de 1008 numaralı yeni suite giriş yaptık.
2-8 Temmuz
Bir günde ortalama bin ya da iki bin kelime. Stanley ilk beş bölümü okudu ve "İşte çok satanlar listesine girecek bir kitabımız var" dedi.
9 Temmuz
Öğleden sonramızın çoğunu Stanley'ye sürgülü cetvel kullanmayı öğretmekle geçirdik. Büyüleyiciydi.
11 Temmuz
Filmin konusunun geliştirilmesini tartışmak için Stanley'ye katıldım; ancak hemen hemen zamanımızın çoğunu Cantor'ın Theory of Transfinite Groups'unu tartışarak geçirdik. Stanley Cantor'un paradoksunu çürütmeye çalıştı. O anda Stanley'nin gizli bir matematik dehası olduğuna karar verdim.
12 Temmuz
Şimdi konu hariç her şeyimiz var.
13 Temmuz
Romana geri döndüm ve Cumhuriyetçi Kongrenin dikkatimi dağıtmasına rağmen iyi bir gelişme gösterdim.
26 Temmuz
Stanley'nin doğum günü. Kasabaya gittim ve üzerinde alt üst olmuş Dünya'nın olduğu bir kart buldum. İthafen "Tüm Dünya her an yok olabilecekken nasıl "Mutlu Yıllar" olabilir ki?" diye yazdım.
28 Temmuz
Stanley: "İstediğimiz şey efsanevi güzellik temasını yok etmek."
1 Ağustos
Ranger VII ay üzerinde çok etkili oldu. TV'de ilk yakın çekimi izlemek için geç saate kadar ayakta kaldık. Stanley Mars'a yapılan araştırmalarla ilgili endişelenmeye başladı. Bizim hikâyemizi sonlandıracak bir şey gösterebilirler miydi?
6 Ağustos
Stanley, bilgisayarın Athena adında bir kadın olmasını önerdi.
17 Ağustos
Sonunda kahramanımızın ismini bulduk! " Alex Bowman."
19 Ağustos
Tüm gün yazdım. Jüpiter'in uydularını anlatan iki bin kelime. Yorucuydu.
7 Eylül
Stanley oldukça mutlu: "Harika bir durumdayız." Bizim astronotlar hakkında "Pijamalı mı uyurlar, kahvaltıda ne yerler?" gibi soruların olduğu 100 maddelik bir anket hazırladı.
8 Eylül
Geçen gece midem bozuldu. Rüyamda robot olduğumu, yeniden inşa edildiğimi gördüm. Bu büyük enerji patlamasında iki bölümü yeniden yazmayı başardım. Onları Stanley'e götürdüm. Çok memnun oldu. Bana güzel bir biftek pişirdi ve "Joe Levine bunu kendi yazarlarına yapmaz" dedi.
26 Eylül
Stanley çalışmam için bana Joseph Campell'in Kahramanın Sonsuz Yolculuğu kitabını verdi. Oldukça ilham verici.
29 Eylül
Rüyamda çekimlerin başladığını gördüm. Oyuncuların çoğu bekliyor ama hâlâ hikâyeyi bilmiyorum.
2 Ekim
Robert Ardrey'nin African Genesi'ini okumayı bitirdim. Muhtemelen filmin adına ilham olan çarpıcı bir paragrafla karşılaştım: "İnsanlık neden Pliyosen Çağının derinliklerinde kaybolmadı? Biliyoruz ki eğer yıldızlardan gelen bir hediye olmasaydı, ışının ve kalıtın kazayla çarpışması gerçekleşmeseydi, zeka bazı unutulmuş Afrika topraklarında yok olurdu." Doğru, Ardrey kozmik-ışın mutasyonlarını anlatıyor. Ama "Å“yıldızlardan gelen bir hediye" tanımı şaşırtıcı bir şekilde bizim şu anki konumuzla bağlantılı.
6 Ekim
Mühim olduğunu düşündüğüm bir fikrim var. Diğer yıldız sisteminde tanıştığımız insanlar yüz bin yıl önce Dünya'dan toplanan insanlardır ve bu yüzden esasen bizimle özdeştirler.
8 Ekim
Tüm sabah konuyu düşündük. Ama güneşin altında kısa bir süre yürüyüşten sonra tekneleri izleyerek konuyu East River'da sonuçlandırdık. Tüm ihtimal dışı fikirlerimizi çöpe attık. Şimdi ise Galactic Peace Corps'u kabul ettik. Kan yok. Fırtına yok.
17 Ekim
Stanley kahramanlarımızı rahat hissettirmek için Viktoryan bir çevre yaratan mazotlu robotlar gibi acayip bir fikir ortaya attı.
20 Kasım
Antropolojinin başkanı olan Dr. Harry Shapiro'yu görmek için Doğal Tarih Müzesi'ne gittik. Sonrasında Stan ile ilk insanın vejetaryenliğine karşı etobur eğilimleri hakkında tartıştığımız bir toplantı yaptık. Chelsea'ye döndüğümde vejetaryenlerin etobura dönüşmesinin biyokimyasını tartışmak için Ike Asimov'u aradım.
21 Kasım
Leakey'nin Adem'in Ataları adlı kitabını okudum. Şimdi daha umutsuzum. Ama 6 saatlik bir tartışmanın ardından Stan eğlenceli bir fikir edindi. Uzaylı Dünya'ya geldi ve bizim barışçı atalarımıza hayatta kalabilmeleri ve ilerleyebilmeleri için onlara askeri taktikler öğretti. Eğlenceli zaman geçirdim.
22 Kasım
Stan'i aradım ve geçmişe dönüşlerimizin hiçbirinin iyi olmadığını düşündüğümü söyledim. Yavaşça beni bu düşünceden uzaklaştırdı ve daha neşeli hissetmeye başladım. Aniden "Ya bizim uzaylılar Dünya'ya düşseydi de onlara yardım etmesi için ilk insanlara ihtiyaç duysaydı?" dedim. Bu fikir ikimizin de birden keşfettiği yeni alanları açmış oldu.
23 Kasım
Stanley borsacısıyla yaptığı birçok görüşmeyle allak bullak oldu ve COMSAT'ı satın alıp almamak konusunda benim tavsiyemi istedi.
10 Aralık
Stanley, H. G. Wells'in Things to Come filmini izledi ve bundan sonra bir daha önerdiğim bir filmi izlemeyeceğini söyledi.
21 Aralık
Öğleden sonrayı tamamen Stanley ile Dr. Strangelove'un Akademi Ödülü planlamasını yaparak geçirdik. Chelseaâ'ye geri döndüm. Allen Ginsberg'den William Burroughs ile barın alt katında onlara katılmamı istediğinin yazılı olduğu bir not buldum.
24 Aralık
Stanley için Noel hediyesi verebileyim diye son sayfalarımı düzelttim yavaşça.
25 Aralık
Stanley son bölümleri beğendi ve bilimkurgu yelpazesini genişlettiğimize ikna oldu. Şaşırdı ve memnun oldu. Çünkü New York Times'tan Bosley Crowther tüm yıl vahşice eleştirdikten sonra "En İyi On Film" listesinde Dr. S'e de yer vermiş. Bosley'ye "Kabul Edilen Eleştirmen" adını verdim.
Bu notların ardından 1964 yılındaki Noel'de romanın büyük kısmı tamamlanmıştı. Sonrasında senaryo üzerindeki çalışmalar hızlandırıldı. Çekimler sırasında bir sonraki sahnede ne olacağını bilmiyorduk genellikle. Yine de Stanley MGM ve Cinerama ile anlaştı ve Journey Beyond the Stars'ı duyurdu.
1965 baharında romanı genişletmeye ve yenilemeye devam ettik. Tüm bu zamanda Stanley ayrıca ekibi topladı, tasarımlarını kontrol etti, oyuncular ve teknikerlerle görüşmeler yaptı ve başka sorunlarla daha uğraştı. Bunların çok azı beni doğrudan ilgilendirdiği için hepsi günlüğüme işlenmedi. Benim nihai işim hâlâ romanı hazırlamaktı.
9 Şubat 1965
Televizyonda Fantastic Voyage'ın tanıtımını yapmak için 5. Cadde'deki bir dükkanın vitrininde Dali tablosu gördüm. Stanley'ye bunu söyleyince "Endişelenme. Senin için çoktan bir vitrin ayırttık." dedi.
8 Mart
Dr. Poole'u ölümden döndürmek isteyen Stan'i durdurmak için çok savaştık. Korkarım ki ölümsüzlük takıntısı sanatçı içgüdülerini alt ediyor.
6 Nisan
İlk ticari iletişim uydusu Early Bird gönderildi. Başkan Yardımcısı Humphrey ile tanıştık ve uzayı özelleştirmek için on milyon dolar harcadığımızı söyledi.
12 Nisan
Stanley Rusların uzaydan radyo sinyalleri belirlediklerini iddia ettiğini söylemek için telefon açtığında çok heyecanlandım. New York Times'daki Rang Walter'dan gerçek hikâyeyi aldım. Sadece Quasar CTA 102'deki dalgalanmalarmış.
14 Nisan
Birçok arkadaşımızla buluştuk. Herkes partinin Journey Beyond the Stars'ın yayımlanmasını kutlamak için olduğunu düşündü. Fakat öyle olmadığını açıkladım.
19 Nisan
Stanley'nin okumadığı üç bin kelime hakkında konuşmak için ofise gittim. Orada yaklaşık on kişi çalışıyor. Duvarlar etkileyici resimlerle kaplı. Stanley'nin onu kiralaması gerektiğinde ısrar eden bazı psikozlular haftalardır ofisin dışarısındaki bankta oturuyordu ve zaman zaman binaya giriyorlardı. Öz savunma için ise Stan çantasında av bıçağı taşıyordu.
1 Mayıs
Chelsea'nin üçüncü katında yangın çıktı. İtfaiyeciler yangınla ilgilenirken lobide sinirli bir şekilde bekledim. Dumanların içinde MS'in tek bir kopyasının hayalleriyle...
2 Mayıs
Universe bölümünü tamamladım. Yazmak için hazırdı. Stan Floating Island sahnesini beğendiğini söylemek için aradı. Garip ve cesaret vericiydi.
3 Mayıs
İlk taslağı bitirdim.
25 Mayıs
Stanley şimdi de Childhood's End'den Şeytan ile iş birliği yapmak istiyor.
7 Haziran
Tribune'deki kötü bir eleştiri benim bilime bağlı kalmam gerektiğini, kurguda amatör olduğumu söylüyor.
Haziran Sonları
Victor Lyndon'ın prodüksiyon notlarını okudum ve bunaldım. İyi ki benim işim değil bu.
Bu notlardan sonra bir yılın ardından Ceylon'a geri döndüm. Akabinde MGM Studios'da Stanley'ye yeniden katıldım. Etkileyici bir set kurulmuş, her şeyi son derece genişletmiş. Benim işim şimdi ikiye bölündü. Hem Stanley ile fikirler geliştirip romanıma devam ediyorum hem de stüdyoda günlük danışmalara katılıyorum.
25 Ağustos
Aniden romanın uzay aracı yanında duran Bowman ile bitmesi gerektiğine karar verdim.
25 Eylül
NASA'dan Dr. George Mueller ve Deke Slayton ziyarete geldi. Onları gezdirdik ve çok etkilendiler. George birkaç tane işe yarar öneri sundu. Derek ise "Stanley, korkarım ki kullanılmış kapsül ile dolandırıldın." Bu imkânsızdı.
1 Ekim
Stanley bir başka son için aradı. Geçen gece tretmanını onun evinde bıraktığımı hatırladım. - Bilinç dışı reddediş?
3 Ekim
Stanley telefonda son hakkında endişeliydi. En iyi fikirlerimi sundum ve birden bire ışık yandı. Bowman başlangıca geri gidecek ve sonunda onu yörüngede bir bebek olarak göreceğiz. Stanley sonra tekrar aradı, hâlâ hevesliydi.
5 Ekim
Romana geri döndüm. Birden Bowman'ın neden sonunda bir bebek olarak görünmesi gerektiğine dair mantıklı bir sebep buldum. Onun gelişiminin bu evresinde onun kendi görüntüsüydü. Belki Kozmik Bilinç de espri anlayışına sahiptir. Fikrimi Stan'e söyledim. Çok etkilenmedi ama ben şimdi mutluyum.
15 Ekim
Stan Bowman haricindeki tüm mürettabatın ölmesi gerektiğine karar verdi. Zorlayıcı ama doğru görünüyor. Her şeyden sonra Odysseus yalnız kahramandı...
17 Ekim
Biz komik fikirler geliştirirken Stan'in yeteneksiz histerikleri azalttığını ilk kez gördüm. Tüm acemiler korkup kaçtı; ancak misyon ne olursa olsun devam etmek zorundaydı.
19 Ekim
Tüm günümü Stan ile harcadım. Etrafındaki yoğun kalabalığa, Hollywood'la uzun telefon görüşmelerine rağmen birçok şey yaptık ve temel konu problemimizi çözdük.
26 Ekim
Son fikri üzerine Stanley ile tartıştık. Oldukça etkileyiciydi ama tasarım ekibi üzüldü.
10 Kasım
Kokpit Çin lokantası gibi görünüyor. Stan sinirlendi, revizyon istedi. Sanat departmanından birkaç gün uzak kalmalı.
16 Kasım
Stanley ile uzun uzadıya senaryoyu tartıştık. Birkaç iyi fikir vardı ama artık olmamalarını dilerdim.
18 Kasım
Londra'ya gidip Carol Reed'in Michelangelo hakkındaki filmini izledik. Bir kısmı beni çok etkiledi: "Tanrı insanı kendi suretinde yarattı." Bizim filmimizin teması oldu.
30 Kasım
Dr. Louis Leakey ve oğlu Richard ile tanıştık. Dr. Leakey hayal ettiğim gibiydi eğlenceli ve dolu biri. İnsanlığın en az dört ya da beş milyon yıl geriye gideceğini düşünüyor. Ben de ilkel insanlar hakkında bir oyun yazdığımı söyledim. Cadı bir doktorla geçmişe giden bir grup antropolojist.
16 Aralık
48. doğum günüm ve Somerset Maugham öldü.
25 Aralık
Noel! Jüpiter'e yolculuğa çıkıyorum.
26 Aralık
Tüm gün çalıştık. Stan aradı ve hediyeler için teşekkür etti. Yazdıklarımı toplamak için şoför gönderdi. Sonra çok fazla konuşamadığımızı söylemek için geri aradı. Haklıydı.
1965'in Noel'inde ateş altındaydık, kimse tatil yapamadı. Diğer prodüksiyonun devam edebilmesi için yeni yılın ilk haftasın bitmek zorundaydı. Bu yüzden tüm çekimler için Stanley'nin yalnızca bir haftası kalmıştı.
Kaynak: Lost World of 2001.
Çeviren: MELİKE ÖLKER
Alıntılı Cevapla
